Anetta Jaworska  Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Trudności wychowawcze w wychowaniu małego dziecka

Trudności wychowawcze to wszelkie zachowania sprzeczne z akceptowanymi społecznie i pożądanymi z punktu widzenia obiektywnie rozumianego dobra samego dziecka oraz dobra środowiska, którym jest otoczone. Dzieci sprawiające trudności wychowawcze skłonne są m.in. do nieuzasadnionego uporu, buntu, kłótliwości, obrażania się, grożenia, stale przejawianej złości, nie wywiązywania się z obowiązków społecznych, wulgaryzmów, czy agresji fizycznej i innych zachowań sprawiających problemy, z którymi często zgłaszają się rodzice do gabinetów psychologicznych.

Poniższe wskazówki stanowią bardzo uproszczoną formę podstawowych zasad (opartych na koncepcjach poznawczo-behawioralnych) pomagających wprowadzić skuteczną zmianę sposobu funkcjonowania dziecka w rodzinie. Należy pamiętać jednak że najważniejszym czynnikiem ograniczającym zachowania problemowe dzieci jest zawsze bezwarunkowa akceptacja dziecka (przy jednoczesnym braku akceptacji dla jego zachowań) oraz poświęcenie mu autentycznej uwagi i uważność na jego najważniejsze potrzeby rozwojowe – w tym przede wszystkim zaspokojenie potrzeb: miłości, przynależności i akceptacji.

PAMIĘTAJ – NIE MA DZIECI TRUDNYCH - SĄ TYLKO DZIECI SPRAWAJĄCE TRUDNOŚCI (jeśli tak się dzieje to MY dorośli mamy w tym swoją główną rolę):

a) zachęcam do jasnego spisania krótkich i najważniejszych reguł, które mają być przestrzegane (w formie zasad – nie norm – przykład poniżej)

b) zachęcam do stosowania ekonomii punktowej (przyznawania punktów – symboli np. serduszek itp.) za określone zachowania. Punkty należy potem wymieniać na inne nagrody (najlepiej nie materialne lecz integrujące rodzinę np. pizza, kino (z popkornem J), basen itp. – kilka zebranych tych „większych” nagród można potem zsumować w jeszcze większa nagrodę (np. wakacje, itp.)

c) warto zachęcać do samodzielności w jak największej ilości czynności samoobsługowych i pomocowych w domu i nagradzać je (nie zawsze punktami, ale także pochwałą, uśmiechem) – konsekwencja ich niewykonania („karą” ) jest brak nagrody

d) zachowania niepożądane (np. niewykonywanie zadań z uzgodnionych wcześniej reguł, ignorowanie próśb) nie powinny spotykać się z karą, ale z wyrażoną krótko dezaprobatą (np. brakiem uśmiechu) i wyraźnym wskazaniem czego oczekujemy

- podejść do dziecka

- dotknąć spokojnie dziecko, spojrzeć mu w oczy

- powiedzieć bardzo krótko i ze spokojem (tylko kilka słów) czego oczekujemy (jakiego zachowania oczekujemy zamiast tego, które było niewłaściwe) np. „oczekuję, że sama pościelisz swoje łóżko/będziesz mówić spokojnie/posprzątasz pokój/zabawki”

- poprosić dziecko, aby powtórzyło (aby się upewnić czy zrozumiało) („Teraz wiem, że wiesz o co Cię proszę”)

- w razie konieczności powtórzyć polecenie

- w przypadku niewykonania prośby – NIE KARAĆ, ale utrzymać brak aprobaty dla zachowania np. „przykro mi” – to wszystko

- zachowania pożądane (np. czynności samoobsługowe, prawidłową komunikację, zachowanie spokoju, uśmiech) warto nagradzać natychiast (od razu) po ich wystąpieniu – czasem przytuleniem, uwagą, uśmiechem, pochwałą, a czasem zbieranymi punktami

e) bardzo ważne jest spędzanie przynajmniej kilka minut (chociaż 15 min.!!!) dziennie dzieckiem np. na wspólnej rozmowie (nie obowiązkach, ale np. marzeniach, żartach, na tym co chce robić dziecko – nie rodzic)

f) warto wprowadzać nagrody, które jednocześnie będą integrowały (wspólne wyjścia, spacery) - do wartościowych i rozwijających nagród należą te związane ze spędzaniem wolnego czasu wspólnie

e) jeżeli dziecko będzie miało naprawdę dobry dzień warto przygotować jakąś specjalną nagrodę np. dyplom dnia, który będzie się wiązał np. ze wspólnym wyjściem lub inna nagrodą (nieoczekiwaną wcześniej).

Chciałam pokazać różnice pomiędzy normami (które chcemy ukształtować) a zasadami zrozumiałymi dla dziecka (zawsze należy je mówić bardzo krótko, nie uzasadniać, jeśli wcześniej było to już jasne, mówić zawsze spokojnie i w razie potrzeby powtórzyć – nie więcej niż 3 razy bez emocji – jeśli nie jest wykonane – konsekwencją jest dezaprobata lub wyrażenie własnych emocji np. „to dla mnie bardzo przykre – kocham cię, ale nie zgadzam się na Twoje zachowanie”.

NORMA (tego chcemy - ale nie zawsze wiadomo o co tak naprawdę chodzi)

ZASADA (czyli po czym poznać, że ta norma jest zachowana)

NORMA: Bądź grzeczny

ZASADY: np.: Posprzątaj po zabawie, Powiedz spokojnie czego potrzebujesz,  Dokończ zadanie

NORMA Bądź porządny

ZASADY: np.: Brudne rzeczy zanoś do kosza, Umyj ręce, Powieś kurtkę na miejsce

NORMA: Bądź posłuszny

ZASADY: Np.: Wykonaj to o co cię proszę, Bądź miły dla innych, Mów zawsze dzień dobry, Pomóż koledze

1. Zasady będą dla dziecka bardziej zrozumiałe niż normy

2. asady formułujemy krótko (2-3 słowa) – wówczas ma szanse je zapamiętać

3. Zasady formułujemy pozytywnie – nie mów dziecku czego ma nie robić (np. nie kręć się, nie spóźniaj, nie krzycz ), tylko to co ma robić (np. usiądź spokojnie, wracaj punktualnie, mów spokojnie)

4. Zasady trzeba spokojnie (krótko) i czasem wielokrotnie powtarzać i konsekwentnie się ich trzymać

5. Zasady powtarzamy tak często jak jest to konieczne, ze spokojem

6. NIGDY – nie można ulegać agresywnym/wymuszającym zachowaniom dziecka (należy zachować spokój o odwoływać się do ustalonych wcześniej zasad) – w ten sposób możemy nauczyć go tylko, że wszystko można osiągnąć jeśli jest się dostatecznie mocno manipulującym (raczej dostrzec „widzę, że naprawdę ci na tym zależy i że jest ci przykro, kocham cię, ale będziemy trzymać się tego co było wcześniej wspólnie ustalone”